του Γεωργίου Καραλή
Αν θέλουμε να καταλάβουμε τους Πατέρες θα πρέπει απαραιτήτως να γνωρίζουμε τι είναι το γνωμικό και το φυσικό θέλημα. Διαφορετικά δεν κινούμεθα στα πλαίσια της πατερικής θεολογίας και απομακρυνόμαστε σε ορίζοντες πολύ διαφορετικούς.
Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο, κατ᾽εικόνα και ομοίωσή Του. Όπως ο Ίδιος είναι μια μοναδική φύση με τρία πρόσωπα έτσι κατασκεύασε και τον άνθρωπο, μία φύση και εκατομμύρια υποστάσεων. Η εικόνα του Θεού στον άνθρωπο είναι αυτή η μοναδική φύση, αυτή που προσέλαβε ο Υιός, οπως είχε προαιωνίως προγραμματίσει να προσλάβει. Το καθ' ομοίωση το πραγματοποιεί ο ίδιος ο άνθρωπος. Δηλαδή τα εκατομμύρια των υποστάσεων μπορούν να ακολουθήσουν την θέληση, την ελευθερία και την ενέργεια αυτής της μίας φύσεως, αυθόρμητα εκούσια και ελεύθερα, αποδεικνύοντας έτσι ότι ένας είναι ο άνθρωπος, ο οποίος αν και παρουσιάζει πολλές υποστάσεις δεν παρουσιάζει όμως περισσότερες από μία φύσεις.
Στ᾽ αλήθεια τι έγινε στον άνθρωπο τον πλασμένο κατ᾽εικόνα και ομοίωση του Θεού; Πώς φτάσαμε από τον έναν άνθρωπο στους πολλούς, με διαφορετικές θελήσεις, ελευθερίες, σκέψεις και γενικά ενέργειες; Πώς φτάσαμε σ᾽ αυτό που ονομάζουμε πτώση;
Είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος είχε δύο άνισες δυνατότητες. Η Πρώτη και φυσική του δυνατότητα ήταν να ακολουθήσει το θέλημα του Θεού. Με ποιο τρόπο θα πραγματοποιούσε ένα τέτοιο πράγμα; Εντελώς φυσικά και αυθόρμητα, δεν χρειαζότανε καμμία σκέψη και κανένα κόπο. Ως πρόσωπο θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει τη φυσική θέληση, την φυσική ελευθερία, την φυσική σκέψη και γενικά την φυσική του ενέργεια, αυτό ακριβώς που έκαναν και ο πρώτος (προ της πτώσεως) και ο έσχατος Αδάμ[1], όπως είδαμε, αφού δεν είναι δυνατόν να υπάρξει αντίθεση μεταξύ φυσικού ανθρωπίνου και φυσικού Θεϊκού θελήματος και ο άνθρωπος ακολουθώντας το φυσικό του θέλημα ακολουθεί συνάμα και το Θεϊκό.
Ο πρώτος Αδάμ όμως προτίμησε να δοκιμάσει και την δεύτερη δυνατότητα, δηλαδή την ιδιοποίηση της φύσεως εκ μέρους του προσώπου του. Τι σημαίνει όμως ιδιοποίηση της φύσεως; Είναι αλήθεια ότι το πρόσωπο δεν έχει καμιά δική του θέληση, σκέψη και γενικά ενέργεια ξεχωριστή από αυτή της φύσεως. Αλλά τι κάνουν ο Αδάμ και η Εύα; αρπάζουν αυτή την θέληση και γενικά την ενέργεια της ανθρωπίνης φύσεως, που είναι μία και κοινή για όλους, και της αλλάζουν την κίνηση. Ενώ αυτή βαδίζει εις τον Θεόν, την στρέφουν αλλού.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι το ανθρώπινο πρόσωπο απέκτησε έτσι δική του ενέργεια, απλώς ιδιοποιήθηκε, παρά φύσιν, δηλαδή με τρόπο μη φυσικό, την κοινή και μία ενέργεια της φύσεως, επειδή δεν είναι φυσικό ένα τέτοιο πράγμα. Δηλαδή αντί να κινηθεί η φύση με φυσικό τρόπο και χωρίς εξαναγκασμό προς τον Θεό, κινείται μη φυσικά, μακριά από Αυτόν, την πηγή της ζωής περνώντας από την ύπαρξη κατά φύσιν στην ύπαρξη παρά φύσιν.
Για να καταλάβουμε καλύτερα αυτήν την ιδιοποίηση, ας χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα του αεροπλάνου. Ο Γιώργος και η Μαρία βρίσκονται μέσα στο αεροπλάνο. Αυτό κινείται προς έναν προορισμό. Ας υποθέσουμε ότι το αεροπλάνο είναι η ανθρωπίνη φύση και ο Γιώργος με την Μαρία είναι ο Αδάμ με την Εύα, οι οποίοι εκφράζονται από την κίνηση του μέσου μέσα στο οποίο βρίσκονται. Είναι αυτονόητο ότι ο Γιώργος και η Μαρία δεν ενεργούν με δική τους κίνηση, επωφελούνται απλώς από την κίνηση του αεροπλάνου, το οποίο εδώ αντιπροσωπεύει τη μοναδική ανθρωπίνη τους φύση. Ως κίνηση φανταστείτε όλη την ενέργεια της φύσεως στην πληρότητά της, δηλαδή την αισθητική, νοερά και αυτεξούσια. Ο προορισμός του αεροπλάνου είναι σαφής. Βαδίζει προς τον Δημιουργό του, δια να τελειωθεί, γιατί έτσι είναι προορισμένο. Και κινείται αυθόρμητα, εκούσια χωρίς διαδικασία επιλογής, διαβούλευση και προγενέστερη απόφαση, γιατί η φύση είναι αυθόρμητη και οικειοθελής. Κατά συνέπεια κινείται ελεύθερα γιατί ο αυθορμητισμός δεν είναι αντίρροπος της ελευθερίας.
Ο Γιώργος και η Μαρία είναι ευτυχισμένοι: χαίρονται το ταξίδι που είναι ωραίο, απολαυστικό. Βιώνουν μεγαλεία: θέα υπέροχη, ανείπωτη τρυφή, γαλήνη χωρίς φόβους και κινδύνους. Βιώνουν με μία λέξη τον παράδεισο, τον "τόπο" όπου μένει ο Θεός. Ο Δημιουργός είναι μαζί τους, είναι ο ίδιος ο "τόπος" μέσα στον οποίο κινούνται, Εκείνος τους αγαπάει και φροντίζει να αισθάνονται απόλυτα άνετοι.
Είναι προφανές ότι η κίνηση δεν είναι του Γιώργου και της Μαρίας ως προσώπων, μα του αεροπλάνου, (της φύσεως). Ο Γιώργος και η Μαρία δεν μπορούν να ενεργήσουν αυτόνομα, γιατί δεν διαθέτουν άλλη φύση, εκτός από αυτήν του αεροπλάνου. Αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα γι᾽αυτούς ούτε συνιστά έλλειψη ελευθερίας, γιατί αυθόρμητα, εκούσια κι αυτεξούσια το αεροπλάνο κινείται με τρόπο που εκφράζει απόλυτα την φύση τους.
Το αεροσκάφος είναι χαριτωμένο, ολόχρυσο, άνετο, αναπαυτικό και η θέα υπέροχη μέσα κι᾽ έξω. Ευχαριστούν γι᾽αυτό τον δωρητή. Γιατί το αεροπλάνο τους επιτρέπει να υπάρχουν και να κινηθούν ελεύθερα. Η κίνηση του αεροπλάνου είναι μία και ίδια. Κατά συνέπεια ο Γιώργος και η Μαρία κινούνται με την ίδια κίνηση και προς την ίδια κατεύθυνση. Βλέπουν μια μόνη χώρα, αυτή του Δημιουργού, και αποκτούν μια κατανόηση, γιατί το αεροπλάνο διαθέτει και λογική κίνηση. Περιτριγυρισμένοι από την ομορφιά του σύμπαντος, την οποίαν θεωρούν και διαισθάνονται αυτό που ο Θεός δημιούργησε, πώς το δημιούργησε και γιατί το δημιούργησε. Μπορούν να δίνουν τα ονόματα στα δημιουργημένα όντα του κόσμου. Τα γνωρίζουν και συνεργάζονται με τον Θεό.
Συμβαίνει όμως ένα περίεργο φαινόμενο. Κάποιος “άλλος» περνά απ᾽έξω, κάποιος λογισμός και λέει στην Μαρία: "Γιατί θα πρέπει να κάθεσαι και να χαίρεσαι το ταξίδι στο αεροπλάνο; Μπορείς να σηκωθείς να κάνεις αεροπειρατεία. Να στρέψεις το αεροπλάνο σε άλλη κατεύθυνση και να πας όπου εσύ θέλεις. Γιατί να βλέπεις μόνο αυτά που θέλει ο Θεός και να μην γίνεις κι᾽ εσύ σαν Εκείνον»; «Μα γιατί να απομακρυνθώ από Εκείνον, αφού τα πάντα τα παίρνω από Αυτόν»; απαντά η Μαρία. Και ο άλλος εξηγεί: «Άκουσέ με σήκω, πείσε τον Γιώργο και κάντε μια αεροπειρατεία. Πάρτε εσείς την κίνηση του αεροπλάνου, για να του αλλάξετε την κίνηση και να το πάτε όπου επιθυμείτε». «Δηλαδή πού;» ρωτά η Μαρία «Το που», της απαντά, «θα το αποφασίσετε εσείς, γιατί αν κάνετε ένα τέτοιο πράγμα θα γίνετε θεοί εσύ και ο Γιώργος».
Η υπόδειξη άρεσε στην Μαρία. Έπεισε τον Γιώργο και μαζί πήγανε στο χειριστήριο. Αλλάξανε την τροχιά του αεροπλάνου. Η κατεύθυνση ανήκε στο αεροσκάφος, όχι στο Γιώργο και Μαρία, αλλά αυτοί κάνανε δικιά τους (ιδιοποιήθηκαν) την κίνηση του αεροπλάνου. Όταν όμως πραγματοποιήθηκε το σχέδιο, ο Γιώργος ήθελε να πάει αριστερά, αλλά η Μαρία δεξιά. Έτσι το αεροπλάνο “χωρίστηκε» σε δύο αεροπλάνα. Αυτό που πριν ήταν ένα έγινε δύο: ο Γιώργος είχε διαφορετική κατεύθυνση από την Μαρία. Η κίνηση ήταν πάντα του αεροπλάνου, μα ο Γιώργος κι η Μαρία ιδιοποιήθηκαν την κίνηση που ανήκει στη φύση, κατακερματίζοντάς την με αυτόν τον τρόπο: δεν υπάρχει πια ένα αεροπλάνο. Οι δυο τους οδηγούν μεν το αεροπλάνο αλλά αυτό είναι κόκκινο για τον Γιώργο, κίτρινο για την Μαρία, με κατεύθυνση προς τα δεξιά για τον Γιώργο, προς τα αριστερά για τη Μαρία και ούτω καθεξής. Στα χέρια του Γιώργου και της Μαρίας το αεροσκάφος γνώρισε μόνο φθορά. Ο χρυσός και το φως του καλύφθηκαν από φτηνή μπογιά: Τα άφησαν χωρίς την στοργική συντήρηση του Δημιουργού, επειδή από Εκείνον ξέφυγαν μακριά και βήμα βήμα πλησίασαν στον θάνατο, στην αυτοκαταστροφή τους.
Συμπεραίνοντας, μπορούμε να πούμε ότι, αν ο άνθρωπος ήταν μόνο φύση δεν θα υπήρχε δυνατότητα να αμαρτήσει, γιατί η φύση είναι φτιαγμένη έτσι, ώστε πάντα να ακολουθεί το θεϊκό θέλημα. Αλλά ο άνθρωπος δεν είναι μόνο φύση, έχει κι ένα τρόπο υπάρξεως της φύσης του. Με άλλα λόγια τη φύση την χρησιμοποιεί ένα πρόσωπο, με δύο πιθανότητες. Ή να ακολουθήσει την κίνησή της, οπότε αυτή θα τον φέρει μέσα στον Θεό, ή να της αλλάξει κατεύθυνση. Ο άνθρωπος της πτώσεως διάλεξε την αλλαγή της κατεύθυνσης της φύσεώς του. Κατά συνέπεια κάθε πρόσωπο κάνοντας μία αεροπειρατεία ιδιοποιείται τις κοινές ενέργειες της μίας ανθρωπίνης φύσεως, της αλλάζει κατεύθυνση, την διασπά, δίνοντας προτίμηση στην κίνηση που ο ίδιος αποφασίζει να δώσει σε αυτήν. Τη κοινή ενέργεια της φύσεως την ονομάζουμε φυσική ενέργεια και φυσικό θέλημα. Ενώ την ιδιοποιημένη φυσική ενέργεια και θέλημα, τα ονομάζουμε, γνωμικό θέλημα, θέλημα δηλαδή και έκφραση του προσώπου, γιατί με το γνωμικό του θέλημα κάθε πρόσωπο διακρίνεται από τα άλλα πρόσωπα. [2]
[1] Α Κορ 15,45
[2] Ορολογία του Μαξίμου του ομολογητού: βλέπε κεφάλαια θεολογικά και πολεμικά Πατερικαί εκδόσεις Γρηγόριος Παλαμάς Τόμος15 Α σελίδα 68. PG 91,53 c
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου