Ο στάρετς Ανατόλιος της Όπτινα (1824 / +25-1-1894)

Ο Ανατόλιος Ζερτσάλωφ ήταν από τους πιο στε­νούς μαθητές του στάρετς Μακαρίου. Σ'όλη του τη ζωή του ήταν απόλυτα αφοσιωμένος.

Γεννήθηκε στίς 24 Μαρτίου 1824 στο χωριό Μπόντολια καί το βαφτιστικό του όνομα ήταν Αλέξης. Ό πατέρας του ονομαζόταν Μωυσής καί ήταν διάκος- τη μητέρα του τη λέγανε 'Αννα Σεργκέγιεβνα. Κι οι δυο τους ήταν πάρα πολύ ευσεβείς κι επιθυμούσαν πολύ να δουν τα παιδιά τους ν' ασπάζονται το μοναχικό βίο.Από την ηλικία των πέντε ετών ο πατέρας του άρχιζε νά τον μαθαίνει γράμματα. Ό Αλέξης είχε μεγάλο ζήλο κι ήθελε να μάθει γρήγορα να διαβάζει για να μπει στο χορό των ψαλτών, αλλά ή φωνή του δεν ήταν καλή. Σύντομα όμως τον έστειλαν στο θεολογικό σεμινάριο του αγίου Μπόρις καί μετά στο σεμινάριο της Καλούγκα.

Άφού τέλειωσε το σεμινάριο ξεκίνησε για να πάει να μονάσει στα δάση του Ροσλάβλ, αλλά μια ξαφνική κακοκαι­ρία τον εμπόδισε να ολοκληρώσει το ταξίδι του. Στή συνέ­χεια ανέλαβε να υπηρετήσει σε μια κρατική υπηρεσία. Αρρώστησε από φυματίωση όμως καί μετά από μια θαυμα­τουργική θεραπεία αποφάσισε να πάει στην 'Οπτινα, οπού κι έμεινε για το υπόλοιπο της ζωής του. Στήν 'Οπτινα μάλιστα πήγε μαζί με τη μητέρα του καί μόλις την είδε ό στάρετς Μακάριος της είπε:

- Ευλογημένη νά'σαι, καλή μου γυναίκα, πού βάζεις το γιο σου σε τέτοιο καλό δρόμο.Ό στάρετς Μακάριος δίδαξε ό ίδιος στον π. Άνατόλιο τη νοερά προσευχή του Ίησού κι εκείνος συνήθιζε να πηγαίνει βαθιά μέσα στο δάσος για να την άσκεί στην ησυχία. Στήν 'Οπτινα ήρθε το 1857, τότε πού ό μελλοντικός στάρετς Αμβρόσιος έδειχνε πώς θ' αντικαταστήσει τον π. Μακάριο. Κι όταν ό τελευταίος ήταν απασχολημένος έστελνε τον Αλέξη για πνευματική καθοδήγηση στον π. Αμβρόσιο, λέγοντας του:

- Αυτός (ό π. Αμβρόσιος) είναι πιο κατάλληλος από μένα.Πολλές φορές επίσης, με την ευλογία του στάρετς Μακα­ρίου, ό Αλέξης πήγαινε για πνευματικές συμβουλές στο στάρετς Αντώνιο.

Ή ζωή στην 'Οπτινα δεν ήταν εύκολη για το νεαρό μονα­χό. Τον μετακινούσαν συνέχεια από το ένα κελλί στο άλλο. Κάποτε έμενε σ' ένα κελλί πού από πάνω του ήταν ό χώρος οπού έκοβαν τα ξύλα. 'Ετσι του ήταν πολύ δύσκολο να συγκεντρώνεται στη μελέτη των ασκητικών βιβλίων, πού 'ταν κανόνας απαράβατος για όσους ζούσαν στην υποταγή των γερόντων. Έκεί απόκτησε πονοκεφάλους, πού τον ταλαιπωρούσαν πολύ καιρό. "Ολες αυτές οί ταλαιπωρίες όμως καλλιεργούσαν στην ψυχή του τις αρετές της ταπείνω­σης, της υπομονής, της πραότητας και της σταθερότητας. Κι ό στάρετς Μακάριος φρόντιζε ιδιαίτερα για ν' αξιοποιήσει τα τάλαντα του π. Άνατολίου. Δε δίσταζε να τον ταπεινώνει.

Κάποτε επισκέφτηκε την "Οπτινα ό όσιος 'Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ. 'Οταν συνάντησε τον π. Άνατόλιο εντυ­πωσιάστηκε με τη συμπεριφορά του. Φεύγοντας μάλιστα εξέφρασε την εκτίμηση καί το σεβασμό του για τον π. Άνα­τόλιο κι είπε πώς χάρηκε πολύ πού συνάντησε 'ένα μοναχό τόσο μορφωμένο κι έμπειρο στην πνευματική ζωή.Ό π. Άνατόλιος ανέφερε με απλότητα τα λόγια του αγί­ου Ιγνατίου στο στάρετς Μακάριο, οπότε εκείνος μπροστά σε όλους του είπε:

— Ανόητε! "Ωστε έτσι, νομίζεις πώς είσαι καλός ε; Δεν καταλαβαίνεις πώς ό επίσκοπος είναι αριστοκράτης καί συνηθισμένος να μοιράζει κομπλιμέντα από ευγένεια καί άνοιξες το στόμα σου καί τον άκουγες, νομίζοντας πώς όσα λέει σου ταιριάζουν; Τί επιπόλαιος πού είσαι!

'Οταν ό π. Άνατόλιος απομακρύνθηκε, ό στάρετς Μακάριος είπε:— Είναι πραγματικα ευφυής καί καλλιεργημέ­νος, όλοι τον σέβονται. Πρέπει όμως να τον επιτι­μούμε, γιατί είναι εύκολο να πέσει στην υπερηφά­νεια.

Ό στάρετς Μακάριος συνήθιζε να τον αποκαλεί «υψηλότατο». Κι αυτό όχι μόνο για τη σωματική του διάπλαση, μα καί για να δείξει το πνευματικό του ύψος.Μετά την κοίμηση του στάρετς Μακαρίου, οι γέροντες Άνατόλιος καί Αμβρόσιος αγωνίζονταν μαζί. Ό π. Άνατόλιος έγινε γέροντας καί πνευματικός, ιδιαίτερα στα κοντινά γυναικεία μοναστήρια. "Ηταν ο κυριότερος βοηθός του στά­ρετς Αμβροσίου στην ίδρυση του γυναικείου μοναστηρίου του Σαμορντίνο.

Ο άγιος στάρετς της Όπτινα Ιωσήφ(1837-1911)στην μονή του Σαμορντίνο.

Το 1870 ό π. Άνατόλιος χειροτονήθηκε ιερέας καί τον επόμενο χρόνο ή σύνοδος τον διόρισε ηγούμενο του μονα­στηρίου Σπάσκυ Όρλώφ. Από υπακοή στο στάρετς Αμβρόσιο όμως καί για να βοηθήσει στο θεσμό των γερό­ντων στην 'Οπτινα, ό π. Άνατόλιος αρνήθηκε αυτή την εξέ­λιξη. Από υπακοή στο στάρετς Αμβρόσιο επίσης ανέλαβε προϊστάμενος της σκήτης, για να φροντίζει όλες τίς ανάγκες των μοναχών.

Ο π. Ανατολίος ακόμα κι όταν έγινε προϊστάμενος της σκήτης έτρεφε τον ίδιο σεβασμό για το στά-ρετς Αμβρόσιο. "Οταν πήγαινε να τον επισκεφτεί του 'βαζε εδαφιαία μετάνοια, όπως κι όλοι οι μοναχοί. Κάποτε ό στάρετς Αμβρόσιος είπε στο­υς παρευρισκόμενους για τον γονατισμένο μπροστά του π. Ανατολίο:

— Σας τον συνιστώ, είναι ό προϊστάμενος μου!

Το παρεκκλήσιο πάνω από τον τάφο των αγίων σταρετς Ανατολιου και Βαρσανουφίου.

Ό στάρετς Άνατόλιος ήταν άνθρωπος με πύρινη προσευ­χή. Ή μονολόγιστη ευχή του Ίησού δεν έλειπε ποτέ από το νου καί την καρδιά του. Ό στάρετς Αμβρόσιος έλεγε πώς ό π. Άνατόλιος είναι «μεγάλος γέροντας καί εργάτης της νοερας προσευχής. Του έχει δοθεί τόσο μεγάλη προσευχή καί χάρη, συνέχιζε, που ανάμεσα σε χίλιους ίσως μόνο σε ένα δίνεται».

Την προσευχή αύτη ό στάρετς Άνατόλιος προσπαθούσε να τη διδάξει καί να τη μεταδώσει καί στους μαθητές του καί κυρίως στίς μοναχές του Σαμορντίνο, την πνευματική καθο­δήγηση των οποίων είχε αναλάβει μετά την κοίμηση του στάρετς Αμβροσίου. Δεν έπαυε να τους θυμίζει πώς πρέπει οπωσδήποτε να τηρούν την καρδιά καί το νου τους καθαρά. Προς το τέλος της ζωής του ό στάρετς απόκτησε τα ϊδια χαρίσματα της πνευματικής διόρασης καί της προορατικότητας πού είχαν οί πνευματικοί του γεννήτορες, οι στάρετς Μακάριος καί Αμβρόσιος καί μάλιστα στην ίδια ένταση με αυτούς. Μπορούσε να διαβάζει τίς ψυχές των ανθρώπων,ακόμα καί τίς πιο μύχιες σκέψεις τους. Προέβλεπε το θάνα­το των πνευματικών παιδιών του, τίς αρρώστιες καί τίς δυστυχίες τους, καί προειδοποιούσε διακριτικά εκείνους πού επρόκειτο να τα υποστούν.

Μεγάλη συμβολή στην οικοδομή των πνευματικών του παιδιών καί ιδιαίτερα των μοναζουσών είχε ό στάρετς Άνατόλιος καί με τίς πολυάριθμες επιστολές του. 'Ηξερε να πλη­σιάζει την ανθρώπινη ψυχή μ' ένα στοργικό, τρυφερό καί πατρικό τρόπο, καί να την όδηγεί στο δρόμο της πνευματι­κής ζωής, να της δείχνει που ακριβώς καί πώς να βαδίζει για να σωθεί.Ήταν ένας πραγματικός θεραπευτής των ψυχών.

Οι επιστολές του στάρετς Άνατολίου διδάσκουν τη γνώ­ση καί την αγάπη του Θεού. Ξεκαθαρίζουν την πορεία καί τον προορισμό του χριστιανού και του μονάχου. Δίνουν κου­ράγιο στον αγώνα ενάντια στα πάθη καί τίς αδυναμίες μας. Διδάσκουν τη νοερά προσευχή καί γενικά δίνουν συμβουλές καί ωφέλιμα μαθήματα σε κείνους πού αναζητούν τη σωτη­ρία τους.

Ό στάρετς Άνατόλιος έλαβε επίσης μέρος στη μετάφρα­ση των πατερικών κειμένων καί συνέβαλε στην έκδοση τους. Στάθηκε καί σ' αυτόν τον τομέα πολύτιμος βοηθός τόσο του στάρετς Μακαρίου δσο καί του στάρετς Αμβροσίου.

Το 1891 αναπαύτηκε ό στάρετς Αμβρόσιος. Ό γέροντας Άνατόλιος λυπήθηκε πολύ, δέχτηκε με πολύ βαριά καρδιά την πνευματική του ορφάνια. Μα κι ό ιδιος τότε πλησίαζε στη δύση του επίγειου βίου του. Κοντά στη θλίψη του για τον π. Αμβρόσιο, ήρθε να προστεθεί κι άλλη μία. Ό τοπικός επίσκοπος, πού δε συμπαθούσε καί πολύ το έργο του στάρετς Αμβροσίου, απαγόρεψε στο στάρετς Άνατόλιο να επισκέ­πτεται το Σαμορντίνο. Ήταν ένα γερό χτύπημα στον ευαί­σθητο στάρετς, πού έτσι δε θα μπορούσε πια να εξυπηρετεί τίς άπορφανισμένες μοναχές. Ή υγεία του κλονίστηκε.

Το 1892 έκανε ένα ταξίδι στην Αγία Πετρούπολη καί την Κρονστάνδη, για να συναντήσει τον π. Ιωάννη. Συνδέονταν μεταξύ τους κι ένιωθαν βαθύ σεβασμό ό ένας για τον άλλον. Στίς 10 Όκτωβρίου λειτούργησαν μαζί. 0ι γιατροί τους όποιους επισκέφτηκε στην πρωτεύουσα βρήκαν αδύνα­τη την καρδιά του καί υγρό στους πνεύμονες.

Τον επόμενο χρόνο ή υγεία του χειροτέρεψε. Στίς 10 Όκτωβρίου έλαβε το μεγάλο σχήμα καί σε τρισήμισυ μήνες, στις 25 Ιανουαρίου του 1894, ό μεγάλος αυτός στάρετς της "Οπτινα αναπαύτηκε. Οι γέροντες αποφάσισαν να τον θάψουν κοντά στους τάφους των μεγάλων γερόντων.

Πέτρου Μπότση«Πατερικό της Όπτινα»

πηγή