O πατριάρχης Κωνσταντινούπολης Φιλόθεος Α΄, ο επιλεγόμενος Κόκκινος, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη περίπου το 1300 από φτωχή, ιουδαϊκής προέλευσης οικογένεια. Έλαβε την θύραθεν και την εκκλησιαστική μόρφωση από το ονομαστό δάσκαλο της εποχής Θωμά Μάγιστρο και για να αποπληρώνει τα δίδακτρα εργαζόταν ως μάγειρος στην υπηρεσία του δασκάλου του. Έγινε μοναχός και μετά από περιοδεία σε μοναστήρια της Ανατολής εγκατεβίωσε στη Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, στην οποία για ένα μικρό διάστημα διετέλεσε και ηγούμενος. Από την αρχή της ησυχαστικής έριδας τάχθηκε στο πλευρό του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και συνέταξε μάλιστα το 1339 τον Αγιορειτικό Τόμο για να υποστηρίξει το Γρηγόριο, τον οποίο και διαδέχθηκε ως επικεφαλής της ομάδας των ησυχαστών. Αναδείχθηκε το 1347 μητροπολίτης Ηρακλείας στη Θράκη. Στη σύνοδο του 1351, η οποία συγκλήθηκε από τον Πατριάρχη Κάλλιστο και τον αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνό λόγω της ησυχαστικής έριδας, διαδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο και υπήρξε ο κύριος συντάκτης του τόμου της. Έγινε πατριάρχης Κωνσταντινούπολης το Νοέμβριο του 1353 διαδεχόμενος τον Κάλλιστο Α΄, ο οποίος αρνήθηκε να πραγματοποιήσει τη στέψη του Ματθαίου Α΄ Καντακουζηνού, γιου του Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού, και γι’ αυτό καθαιρέθηκε. Η πρώτη πατριαρχία του διήρκεσε μόλις ένα χρόνο, αφού το Δεκέμβριο του 1354 απομακρύνθηκε απ’ τον πατριαρχικό θρόνο και επέστρεψε σ’ αυτόν ο Κάλλιστος. Δέκα χρόνια αργότερα, μετά το θάνατο του Κάλλιστου, αναδείχθηκε ξανά πατριάρχης. Στη δεύτερη πατριαρχία του εργάστηκε για την εμπέδωση της συνοδικώς διακηρυχθείσης διδασκαλίας της Εκκλησίας με αποκορύφωμα τη σύνοδο του 1369 με την οποία δόθηκε το οριστικό χτύπημα στην αντι-ησυχαστική κίνηση και τερματίστηκε η έριδα. Το 1376 λόγω της σύγκρουσης του με τον προσωρινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Δ΄ Παλαιολόγο ουσιαστικά καθαιρέθηκε και απομακρύνθηκε σε μοναστήρι, όπου και πέθανε ένα χρόνο αργότερα. Ο Φιλόθεος φαίνεται πως τιμήθηκε ως άγιος τουλάχιστον στο Άγιο Όρος αρχικά, αφού σε αγιορείτικους κώδικες προσδιορίζεται ο εορτασμός του ως αγίου την ενδεκάτη του Οκτωβρίου και την Ε΄ Κυριακή των Νηστειών. Το συγγραφικό του έργο ήταν ποικίλο και εκτενές. Ήταν συγγραφέας ρητορικών, δογματικών, λειτουργικών, ποιητικών αλλά και αγιογραφικών έργων, παρουσιάζοντας το βίο αρκετών αγίων του 14ου αιώνα, οι οποίοι προέρχονταν απ’ τη Θεσσαλονίκη ή είχαν κάποια σχέση μ’ αυτήν, όπως ο Γρηγόριος Παλαμάς, ο Γερμανός Μαρούλης και ο Σάββας ο Νέος.
Ως ο πιο ισχυρός από τους ησυχαστές πατριάρχες πέραν των θεολογικών τους θέσεων ακολούθησε αλλά και διαμόρφωσε ως ένα βαθμό τη διδασκαλία των ησυχαστών πατριαρχών του 14ου αιώνα σχετικά με τη θέση και το ρόλο του Πατριαρχείου στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής, η οποία πρέσβευε τη μεγαλύτερη ανεξαρτησία της Εκκλησίας απ’ την αυτοκρατορική πολιτική, τη διατήρηση του εκκλησιαστικού ελέγχου σε υπερεθνικό επίπεδο και συγκεκριμένα στην Ανατολική Ευρώπη και τη διατήρηση του πρωτείου του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης έναντι των άλλων Πατριαρχείων και Επισκοπών. Ο πατριάρχης Κωνσταντινούπολης ήταν ο πνευματικός ηγέτης όλων των Χριστιανών. Στους ύστερους αιώνες λειτουργούσε ως η ενοποιητική δύναμη των Ορθόδοξων πληθυσμών. Ήταν αυτός που εκδηλώνοντας τη νομιμοφροσύνη του στον αυτοκράτορα ενίσχυε τη φήμη του και εξασφάλιζε το σεβασμό στο πρόσωπό του, αφού «δεν είναι δυνατό οι Χριστιανοί να αποδέχονται την Εκκλησία και να μην αποδέχονται την αυτοκρατορία, γιατί Εκκλησία και αυτοκρατορία έχουν μια μεγάλη ενότητα και ταυτίζονται, ούτε είναι δυνατό να χωρισθούν η μία απ’ την άλλη». Όλοι οι πληθυσμοί που βρίσκονταν υπό την πνευματική εξουσία του πατριάρχη, αν και δεν ήταν όλοι πολίτες του βυζαντινού κράτους, ήταν δυνητικά υπήκοοι του αυτοκράτορα. Μολονότι, λοιπόν, το Πατριαρχείο φαίνεται να ασκεί ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, σε καμία περίπτωση δε δρα αποσχιστικά αλλά ως ένας ισοδύναμος και ανεξάρτητος φορέας που φροντίζει για τη διασφάλιση του κύρους και της επιβίωσης της Αυτοκρατορίας.
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου